Ngày 20/10, Viện Chiến lược và Khoa học Thanh tra tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề “Trách nhiệm của người đứng đầu để xẩy ra tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước do mình quản lý, phụ trách”.

 

    Theo báo cáo đề dẫn tại Tọa đàm, trong thời gian gần đây, tình trạng tham nhũng ở khu vực tư ở Việt Nam ngày càng diễn biến phức tạp, với mức độ và quy mô tham nhũng trong một vụ việc khá lớn. Một số cá nhân nắm giữ quyền hạn trong việc quản lý tài chính, tài sản của doanh nghiệp đã lợi dụng quyền hạn được giao chiếm đoạt tiền, tài sản; sự thiếu minh bạch và giải trình trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, các loại quỹ có huy động các khoản đóng góp của nhân dân... ngày càng phổ biến.

Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Tháp tuyên án tử hình đối với kế toán trưởng một công ty nước ngoài về tội tham ô tài sản - vụ án điển hình về tham nhũng trong khu vực tư

    Từ thực tiễn các vụ việc tham nhũng ở khu vực ngoài Nhà nước thời gian qua được phát hiện, cho thấy trong nội bộ các doanh nghiệp cũng có vô số kiểu tham nhũng nhằm trục lợi từ các cá nhân giữ chức vụ, quyền hạn trong doanh nghiệp. Các vị trí như chủ tịch hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, kế toán, thủ kho… đều có thể tham nhũng dưới các hình thức như đòi hoa hồng, gửi giá, lại quả, đòi nhận lợi ích bất chính từ đối tác của mình để mang lợi cho họ và gây thiệt hại cho doanh nghiệp của mình, tạo điều kiện thanh toán thuận lợi để vụ lợi, gian lận trong kê khai tăng chi phí tiêu hao vật tư, gian lận trong thu mua nguyên liệu đầu vào, gian lận giá bán đầu ra; nhận hối lộ, đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của doanh nghiệp mình vì vụ lợi.

 

    Đặc biệt, đã xuất hiện loại tội phạm tham nhũng mới với tính chất hết sức nghiêm trọng như tham ô, cố ý làm trái và lừa đảo qua mạng, hay các tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán (như sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán - giao dịch nội gián hay thao túng giá chứng khoán…). Không chỉ các doanh nghiệp mà các tổ chức xã hội khu vực ngoài Nhà nước cũng đã nảy sinh nhiều vấn đề bất cập, là mầm mống cho các hành vi tham nhũng hình thành, phát triển. Đó là tình trạng các quỹ chưa thực hiện việc kiện toàn tổ chức, bộ máy của quỹ theo quy định; chưa ban hành đầy đủ các quy chế, quy định trong nội bộ quỹ theo quy định, điều lệ quỹ đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền công nhận và quy định của pháp luật. Đặc biệt, nhiều quỹ hoạt chưa đảm bảo sự công khai, minh bạch về tài chính trong quá trình vận động, tiếp nhận tài trợ, cá biệt còn lợi dụng tổ chức, hoạt động của quỹ nhằm mục đích có tính chất tư lợi mà thực chất là tham nhũng. Có thể nói, tình hình tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức ở khu vực ngoài Nhà nước ngày một diễn biến phức tạp.

 

    Từ thực trạng trên, các đại biểu tham dự tọa đàm cho rằng, trong mọi trường hợp, người đứng đầu luôn phải chịu trách nhiệm khi để xảy ra tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức của mình. Chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra tham nhũng do hành vi của người mà mình trực tiếp quản lý, giao nhiệm vụ; chịu trách nhiệm liên đới khi để xảy ra tham nhũng trong lĩnh vực công tác và trong đơn vị do cấp phó của mình được giao trực tiếp phụ trách. Pháp luật đã có một số quy định hướng đến xem xét, đánh giá việc thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu trong phòng, chống tham nhũng ở doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước, từ đó có cơ sở, căn cứ xem xét trách nhiệm của họ khi để xảy ra tham nhũng.

 

    Thông qua khảo sát một số doanh nghiệp tư nhân trong VNR 500… qua điều lệ, quy chế nội bộ về quản trị được công khai, dường như không có bất kì một nội dung nào có thể làm cơ sở để xác định trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng. Hầu hết các điều lệ, quy chế nội bộ về quản trị cũng chỉ dừng lại ở những quy định chung chung như nếu vi phạm pháp luật, vi phạm điều lệ, các quy định của hợp đồng, các quy định nội bộ khác thì người đứng đầu sẽ bị xem xét kỉ luật theo điều lệ, quy định của DN bằng các hình thức như bãi nhiệm, miễn nhiệm. Các thủ tục miễn nhiệm, bãi nhiệm, quy trình, trình tự, thủ tục để thực hiện xác định trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra vi phạm cũng không được quy định rõ trong điều lệ hay quy chế nội bộ. Có thể các quy định này tồn tại dưới dạng các quy định có tính bảo mật, nội bộ trong tổ chức, doanh nghiệp mà không công khai.

 

    Việc tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước phụ thuộc vào người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu. Do vậy, việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước khi để xảy ra tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức do mình quản lý là rất cần thiết. Do đó, các đại biểu đề xuất, bổ sung các quy định của Luật Doanh nghiệp, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Hợp tác xã, Luật Chứng khoán và các văn bản pháp luật về hội về trách nhiệm, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước khi để xảy ra tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức do mình quản lý.

 

    Cần quy định rõ về thẩm quyền xử lý đối với người đứng đầu doanh nghiệp, tổ chức khi để xảy ra tham nhũng: Chẳng hạn đối với các quỹ thì cấp nào có thẩm quyền cấp phép hoạt động thì cấp đó có trách nhiệm xử lý. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp thì không thể căn cứ vào cấp có thẩm quyền cấp phép thành lập hay nơi doanh nghiệp đăng ký thành lập mà có thể căn cứ vào vốn điều lệ, quy mô hoạt động để quy định cấp xử lý phù hợp. Tăng cường công tác thanh tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng đối với doanh nghiệp, tổ chức xã hội khu vực ngoài Nhà nước, qua đó, có tác dụng thúc đẩy các doanh nghiệp, tổ chức phát huy vai trò của người đứng đầu trong công tác này; đồng thời qua đó cũng góp phần hoàn thiện thể chế phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư.