Một số nội dung về các tòa chuyên trách của Tòa án nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện

Một trong những điểm mới quan trọng của Luật Tổ chức Toà án nhân dân năm 2014 là việc tổ chức các tòa chuyên trách tại các Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương và quy định hai loại tòa chuyên trách mới là Tòa gia đình và người chưa thành niên và Tòa xử lý hành chính. Bài viết này sẽ giới thiệu tổ chức các tòa chuyên trách tại các Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (cấp tỉnh) và các Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương (cấp huyện), căn cứ theo hai 02 văn bản pháp luật sau:

(1) Luật Tổ chức Toà án nhân dân năm 2014;

(2) Thông tư 01/2016/TT-CA ngày 21-01-2016 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quy định việc tổ chức các Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương (Thông tư 01).

1. Các loại tòa chuyên trách được thành lập tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân cấp huyện (Điều 38 và Điều 45 của Luật Tổ chức Toà án nhân dân năm 2014)

- Tòa chuyên trách của Tòa án nhân dân cấp tỉnh: Theo Điều 38 của Luật Tổ chức Toà án nhân dân năm 2014, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thể có các loại tòa chuyên trách sau: Tòa hình sự, Tòa dân sự, Tòa hành chính, Tòa kinh tế, Tòa lao động, Tòa gia đình và người chưa thành niên. Việc thành lập tòa chuyên trách cần căn cứ vào yêu cầu thực tế xét xử ở mỗi Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định việc tổ chức các Tòa chuyên trách (xem cụ thể tại mục 4. Trình tự, thủ tục tổ chức tòa chuyên trách của bài viết này).

Tòa án nhân dân tối cao tổ chức Hội nghị góp ý kiến đối với dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) năm 2014

Trường hợp cần thiết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập Tòa chuyên trách khác theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

- Tòa chuyên trách của Tòa án nhân dân cấp huyện: Theo Điều 45 của Luật Tổ chức Toà án nhân dân năm 2014, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thể có các loại tòa chuyên trách sau: Tòa hình sự, Tòa dân sự, Tòa gia đình và người chưa thành niên, Tòa xử lý hành chính. Việc thành lập tòa chuyên trách cần căn cứ vào yêu cầu thực tế xét xử ở mỗi Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định việc tổ chức các Tòa chuyên trách (xem thêm tại mục 4. Trình tự, thủ tục tổ chức tòa chuyên trách của bài viết này).

Trường hợp cần thiết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập Tòa chuyên trách khác theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

2. Điều kiện tổ chức Tòa chuyên trách (Điều 2 của Thông tư 01)

Việc tổ chức các Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân cấp huyện phải đáp ứng được 02 điều kiện sau:

Một là, số lượng vụ việc mà Tòa án thụ lý, giải quyết thuộc thẩm quyền của Tòa chuyên trách theo quy định tại Điều 3 Thông tư này phải từ 50 vụ/năm trở lên;

 Hai là, có biên chế Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án đáp ứng được yêu cầu tổ chức Tòa chuyên trách.

Trong trường hợp không đáp ứng đủ điều kiện tổ chức Tòa chuyên trách nêu trên thì không tổ chức Tòa chuyên trách nhưng phải bố trí Thẩm phán chuyên trách để giải quyết.

3. Thẩm quyền của các Tòa chuyên trách (Điều 3 của Thông tư 01)

- Tòa hình sự: Xét xử các vụ án hình sự, trừ các vụ án hình sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa gia đình và người chưa thành niên; xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân trong trường hợp tại Tòa án đó không tổ chức Tòa xử lý hành chính, trừ trường hợp việc xem xét, quyết đinh áp dụng các biện pháp xử lý hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa gia đình và người chưa thành niên.

- Tòa dân sự: Giải quyết các vụ việc dân sự; giải quyết các vụ việc kinh doanh thương mại, phá sản, lao động, hành chính trong trường hợp tại Tòa án đó không tổ chức Tòa kinh tế, Tòa lao động, Tòa hành chính.

- Tòa kinh tế: Giải quyết các vụ việc kinh doanh thương mại, phá sản.

- Tòa hành chính: Giải quyết các vụ án hành chính.

- Tòa lao động: Giải quyết các vụ việc lao động.

- Tòa gia đình và người chưa thành niên: Giải quyết các vụ việc như sau:

+ Các vụ án hình sự mà bị cáo là người dưới 18 tuổi hoặc các vụ án hình sự mà bị cáo là người đã đủ 18 tuổi trở lên nhưng người bị hại là người dưới 18 tuổi bị tổn thương nghiêm trọng về tâm lý hoặc cần sự hỗ trợ về điều kiện sống, học tập do không có môi trường gia đình lành mạnh như những người dưới 18 tuổi khác;

+ Xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân đối với người chưa thành niên;

+ Các vụ việc hôn nhân gia đình theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự.

- Tòa xử lý hành chính: Xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, trừ những việc thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa gia đình và người chưa thành niên.

4. Trình tự, thủ tục tổ chức Tòa chuyên trách (Điều 4 của Thông tư 01)

- Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào các điều kiện tổ chức Tòa chuyên trách, rà soát, đánh giá nhu cầu tổ chức Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và các Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ; rà soát về biên chế Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án hiện có; xây dựng hồ sơ đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và các Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.

- Hồ sơ đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách gồm có:

+ Đề án tổ chức Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân cấp huyện, trong đó nêu rõ sự cần thiết tổ chức Tòa chuyên trách, cơ sở của việc đề xuất, số lượng Tòa chuyên trách cần tổ chức, tên các Tòa chuyên trách, cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, phương án tổ chức nhân sự và đề xuất về biên chế Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án của từng Tòa chuyên trách.

Đề án phải được Ban cán sự đảng Tòa án nhân dân cấp tỉnh xem xét, biểu quyết thông qua.

+ Văn bản đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện.

- Hồ sơ đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách được gửi cho Tòa án nhân dân tối cao (thông qua Vụ Tổ chức - Cán bộ).

- Trong thời hạn 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận được Hồ sơ đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách, Vụ Tổ chức - Cán bộ Tòa án nhân dân tối cao phải xem xét Hồ sơ đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách; nếu Hồ sơ đáp ứng đủ điều kiện thì lập Tờ trình trình Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét, quyết định việc tổ chức Tòa chuyên trách. Trường hợp Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định không tổ chức Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện thì Vụ Tổ chức - Cán bộ thông báo bằng văn bản cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh đã trình Hồ sơ đề nghị tổ chức Tòa chuyên trách biết.

5. Tổ chức thực hiện quyết định tổ chức Tòa chuyên trách (Điều 5 của Thông tư 01)

- Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh quyết định bổ nhiệm các chức danh Chánh tòa, Phó Chánh tòa tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và các Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ; phân công Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án công tác tại các Tòa chuyên trách thuộc Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

- Chánh án Tòa án nhân dân cấp huyện phân công Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên về thi hành án công tác tại các Tòa chuyên trách thuộc Tòa án nhân dân cấp huyện.

- Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh lập báo cáo về việc tổ chức thực hiện quyết định tổ chức Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ gửi về Tòa án nhân dân tối cao (thông qua Vụ Tổ chức - Cán bộ) để theo dõi, quản lý.

6. Giải thể Tòa chuyên trách (Điều 6 của Thông tư 01)

- Các Tòa chuyên trách không đáp ứng đủ điều kiện quy định nêu trên thì Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét, quyết định giải thể.

- Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm báo cáo và đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét giải thể các Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh, các Tòa chuyên trách tại Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.

- Vụ Tổ chức - Cán bộ Tòa án nhân dân tối cao có trách nhiệm kiểm tra, báo cáo với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét việc giải thể Tòa chuyên trách thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này.

- Chánh tòa, Phó Chánh tòa tại Tòa chuyên trách bị giải thể bị miễn nhiệm chức vụ Chánh tòa, Phó Chánh tòa nhưng có thể được bổ nhiệm giữ chức vụ khác tương đương hoặc được bảo lưu các chế độ theo quy định của pháp luật.

Hà Thanh