Một số nội dung vụ án xảy ra tại Công ty cho thuê tài chính II- Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn
Công ty ALCII là tổ chức tín dụng phi Ngân hàng, không có chức năng cho vay, chỉ cho các tổ chức, cá nhân thuê tài sản của mình. Các tài sản này do ALCII mua, nhập khẩu và nắm giữ quyền sở hữu trong suốt quá trình cho thuê. Khi thuê tài sản của ALCII, tổ chức, cá nhân thuê phải trả tiền gốc, tiền lãi theo giá trị tài sản thuê và theo từng kỳ thanh toán. Ngoài ra, bên thuê phải đặt cọc, ký cược một khoản tiền nhất định để bảo đảm khả năng thanh toán tiền thuê.
Trụ sở Công ty ALCII
Do việc kinh doanh của Công ty ALCII thua lỗ lớn, có nhiều vi phạm nghiêm trọng trong quản lý nên ngày 5/6/2009 Hội đồng quản trị (HĐQT) - NHNo đã có Quyết định số 752/QĐ-HĐQT về việc thành lập đoàn kiểm tra tại Công ty ALCII. Đầu năm 2010, Tổng cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm - Bộ Công an, giao cho Cục Cảnh sát điều tra (CSĐT) tội phạm về tham nhũng tiến hành xác minh những vi phạm pháp luật xảy ra tại Công ty ALCII. Cơ quan điều tra đã phát hiện một số sai phạm như sau:
Công ty ALCII đã hạch toán sai các khoản thu, chi; không quản lý được tài sản cho thuê; không trích lập dự phòng đầu tư dài hạn theo quy định của pháp luật; chi phí dự phòng rủi ro thấp.
Tài chính của Công ty mất cân đối nghiêm trọng, đang lâm vào tình trạng phá sản (tổng nguồn vốn huy động là 11.090 tỷ đồng, trong khi tổng tài sản là 9.510 tỷ đồng); trong tổng số dư nợ cho vay 11.512 tỷ đồng thì nợ xấu đối với tài sản cho thuê tài chính 6.917 tỷ đồng, chiếm đến 60%. Khoản đầu tư hình thành tài sản để cho thuê tài chính là 4.595 tỷ đồng (theo đánh giá tại Đề án tái cấu trúc Công ty ALCII và Tổ giám sát Ngân hàng nông nghiệp (NHNo) và phát triển nông thôn, báo cáo Ngân hàng Nhà nước) khả năng tổn thất lên tới 1.937 tỷ đồng. Công ty ALCII chỉ lập dự phòng rủi ro cho khoản nợ xấu đối với tài sản cho thuê tài chính là 2.776 tỷ đồng.
Chưa tính đến khả năng tổn thất đối với khoản đầu tư tài sản cho thuê (1.937 tỷ đồng) nêu trên, số lỗ đã lớn gấp 10 lần vốn Điều lệ (vốn Điều lệ 350 tỷ đồng, lỗ kinh doanh 3.005 tỷ đồng). Điều này làm ảnh hưởng lớn tới kết quả kinh doanh của toàn bộ hệ thống NHNo (lợi nhuận sau thuế của NHNo sau khi hợp nhất số liệu với Công ty ALCII chỉ còn 742 tỷ đồng, giảm 2.923 tỷ đồng so với trước khi hợp nhất).
Về huy động tiền gửi ngắn hạn: Theo quy định, Công ty ALCII không được phép huy động các khoản tiền gửi dưới 12 tháng, nhưng trong năm 2008, 2009, Công ty ALCII đã huy động 510 tỷ đồng.
Về thực hiện trần lãi suất huy động: Trong năm 2008, Công ty ALCII đã huy động 1.331 tỷ đồng với mức lãi suất trên 17,5% năm, không phù hợp với nội dung Công điện số 2972/NHNo-KHTH ngày 17/7/2008 của Tổng Giám đốc NHNo (các đơn vị trong hệ thống NHNo không được huy động vượt mức lãi suất 17,5%/ năm).
Công ty ALCII đã huy động tiền gửi của Bảo hiểm xã hội Việt Nam (BHXHVN) vượt quá mức bảo lãnh của NHNo là 610 tỷ đồng (NHNo xác định hạn mức bảo lãnh huy động tiền gửi của BHXHVN đối với Công ty ALCII chỉ là 400 tỷ đồng nhưng số dư huy động tiền gửi của BHXHVN đến ngày 31/12/2009 lên tới 1.010 tỷ đồng).
Công ty ALCII đã sử dụng nguồn vốn chủ yếu cho hoạt động cho thuê tài chính và đầu tư tài sản cho thuê có nhiều sai phạm có dấu hiệu thất thoát tiền, tài sản Nhà nước, dẫn tới không thu hồi được nợ (cả gốc và lãi), nhiều khoản đầu tư đã bị khách hàng sử dụng không đúng mục đích… HĐQT Công ty ALCII đã yêu cầu Tổng giám đốc Công ty trong quý II/2009 phải trả nợ cho NHNo 1.400 tỷ đồng, đồng thời phải tập trung rà soát tình hình kinh doanh, năng lực tài chính và khả năng trả nợ của một số khách hàng có dư nợ cho thuê và dư nợ đầu tư lớn; có kế hoạch xử lý phù hợp, kịp thời; tạm dừng việc cho thuê và đầu tư mới nhưng Tổng giám đốc Công ty ALCII không thực hiện, tiếp tục cho vay các khoản tiền lớn, đến nay không có khả năng thu hồi.
Vũ Quốc Hảo - Tổng Giám đốc và một số cán bộ có liên quan đã có hành vi cố ý làm trái các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế trong việc ban hành văn bản đầu tư và cho thuê tài sản; nâng cấp sửa chữa; cho thuê mua bảo hiểm; chậm tiền ký cược, đặt cọc; cho thuê bổ sung; hạch toán giá mua cao hơn số tiền trong hóa đơn gây tổn thất 2.163 tỷ đồng.
Khách hàng thuê đang có nợ xấu ở Công ty ALCII và tổ chức tín dụng khác không có khă năng trả nợ, nhưng Công ty ALCII vẫn tiếp tục thực hiện các giao dịch cho thuê, cho vay số tiền rất lớn: Công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) Hưng Đạt có dư nợ quá hạn 4,8 tỷ đồng nhưng Chi nhánh Nam Sài Gòn của Công ty ALCII mua và cho thuê thêm dây chuyền máy móc thiết bị đã được Công ty TNHH Hưng Đạt sử dụng trong nhiều năm với giá trị 6,3 tỷ đồng. Công ty TNHH thương mại Nghĩa Trí thuê 14,3 tỷ đồng (Công ty này đang nợ Công ty ALCII 2,6 tỷ đồng); Công ty TNHH và TM khai thác thủy sản Đại Dương đang có dư nợ nhóm 3 tại các Chi nhánh NHNo thành phố Hồ Chí Minh 1,9 tỷ đồng nhưng Công ty ALCII vẫn cho thuê tài sản 76,6 tỷ đồng.
Đến ngày 31/12/2009, dư nợ của nhóm khách hàng này là 354,3 tỷ đồng và các doanh nghiệp đều xếp ở nhóm 5, khó thu hồi nợ.
Mặc dù biết Báo cáo tài chính của một số khách hàng thiếu trung thực nhưng Lãnh đạo Công ty ALCII vẫn quyết định cho các doanh nghiệp thuê tài sản. Không thực hiện việc kiểm tra chất lượng tài sản cho thuê theo quy định. Đầu tư số tiền rất lớn vào một số Công ty mới thành lập có vốn điều lệ thấp, ứng trước tài sản cho thuê với số lượng và quy mô rất lớn: Công ty TNHH Phúc Hải (101,1 tỷ đồng), Công ty cổ phần vận tải Trường Thành (39,2 tỷ đồng), Công ty TNHH vận tải biển Hoàng Anh (82,8 tỷ đồng), Công ty cổ phần vận tải biển và thuê tầu Hoàng Gia (40 tỷ đồng).
Không thẩm định dự án đầu tư tài sản cho thuê, không kiểm tra năng lực của các doanh nghiệp, đầu tư vốn tràn lan có dấu hiệu bất thường trong việc định giá tài sản, cụ thể: Công ty TNHH Vận tải biển Á Châu có vốn điều lệ 7 tỷ đồng nhưng Công ty ALCII đã đầu tư 199,5 tỷ đồng; Công ty TNHH một thành viên Vận tải Hoàng Anh có vốn điều lệ 6,5 tỷ đồng nhưng Công ty ALCII đã đầu tư 82,8 tỷ đồng. Công ty Vận tải biển Á Châu thuê với số tiền 199,5 tỷ đồng; Công ty Vận tải biển Thái Bình Dương thuê với số tiền 70,5 tỷ đồng; Công ty Xuất nhập khẩu và Vận tải Sông biển Quảng Ninh số tiền 75,3 tỷ đồng để nâng cấp tàu biển.
Mua tài sản cho thuê với giá bất thường, nâng giá mua tài sản, có dấu hiệu lừa đảo để chiếm đoạt, cụ thể: Công ty ALCII mua xe cẩu thủy lực 250 tấn của Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Quang Vinh với giá 65 tỷ đồng, trong khi trước đó 7 ngày Công ty này mua tài sản trên chỉ với giá 31,87 tỷ đồng; ngày 26/12/2007 Vũ Quốc Hảo, Tổng giám đốc Công ty ALCII đã ký hợp đồng số 219/07/HĐMB với Vũ Đức Hòa, Giám đốc Công ty Cát Long Hải mua thiết bị lặn thanh lý 100 triệu đồng nhưng Công ty ALCII đã nâng giá thuê mua lên 130 tỷ đồng.
Mua tài sản không thuộc sở hữu của bên bán: Mua và cho thuê lại tầu Đại Dương 12 với Công ty Đại Dương theo hợp đồng Thuê tài chính số 168/05/ALC-HĐ ngày 22/9/2005 trong khi con tầu này không thuộc sở hữu của Công ty Đại Dương nhưng Công ty ALCII đã giải ngân 3,2 tỷ đồng, không đúng cam kết trong hợp đồng.
Giải ngân 451 tỷ đồng cho các khách hàng thuê 5 tàu biển tại 5 hợp đồng nhưng đến hết thời hạn cam kết trong hợp đồng, theo báo cáo công ty vẫn chưa có tài sản, số tiền đã giải ngân khách hàng sử dụng không đúng cam kết khó có thể thu hồi.
Vũ Quốc Hảo và một số cán bộ của Công ty ALCII ký, thực hiện Hợp đồng mua và cho thuê tài sản với 6 nhóm Công ty và Doanh nghiệp, có dấu hiệu cố ý làm trái… lừa đảo chiếm đoạt hàng ngàn tỷ đồng.
Cục cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng đã tập trung xác minh nhóm khách hàng gồm 8 Công ty do Đặng Văn Hai làm Chủ tịch HĐTV như sau:
Trong thời gian từ tháng 4/2008 - 12/2009, ông Vũ Quốc Hảo, nguyên Tổng giám đốc Công ty ALCII thống nhất với ông Đặng Văn Hai, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH xây dựng và Thương mại Quang Vinh (Công ty Quang Vinh) ký 9 hợp đồng cho thuê tài chính, hợp đồng mua bán (cung ứng), trong đó có 8 hợp đồng khống để rút tiền của Công ty ALCII sử dụng vào mục đích khác.
Tổng số tiền Công ty Quang Vinh đã nhận từ Công ty ALCII theo 9 Hợp đồng là 711,8 tỷ đồng. Ngoài Hợp đồng số 035/08 và Hợp đồng 144/08 thì 7 Hợp đồng mua bán (cung ứng) còn lại là Hợp đồng ký khống giữa Công ty ALCII với Công ty Quang Vinh (thực tế Công ty Quang Vinh không có tài sản bán cho Công ty ALCII) và lại cho chính các Công ty do Đặng Văn Hai chỉ đạo điều hành thuê lại. Số tiền rút ra do ký hợp đồng khống là: 587,7 tỷ đồng. Số tiền này Vũ Quốc Hảo, Tổng Giám đốc và một số lãnh đạo khác đã sử dụng không đúng mục đích, gây thất thoát hoặc chiếm hưởng cá nhân (Vũ Quốc Hảo lấy 75 tỷ đồng trả nợ cho các khoản vay của cá nhân, Đặng Văn Hai sử dụng 46,8 tỷ đồng vào việc riêng…)
Ngoài hành vi phạm tội nêu trên, từ năm 2007 - 2009, Công ty ALCII đã huy động tiền gửi, tiền vay của 39 tổ chức tài chính tín dụng và cá nhân để kinh doanh, hiện còn dư nợ 8.173.866 triệu đồng, đã quá hạn nhưng chưa có khả năng chi trả.
Đây là những hành vi vi phạm pháp luật có hệ thống và câu hỏi đặt ra liệu Lãnh đạo Công ty ALCII có “vô tư” trong thực hiện các giao dịch này?
Sai phạm của Công ty ALCII, còn có sự tiếp tay của NHNo: Ngày 8/4/2007 NHNo đã ban hành văn bản trái quy định về huy động vốn của Công ty ALCII (Quyết định số 351/QĐ-HĐQT quy định hạn mức vay vốn trong năm 2007 của Công ty ALCII là 3.770 tỷ đồng, trong khi tại thời điểm ban hành Quyết định này Công ty đang nợ NHNo 2.555 tỷ đồng, vượt 1.325 tỷ đồng hạn mức theo Quyết định số 03/2007/QĐ-NHNN của Ngân hàng Nhà nước). Dư nợ cho vay đối với Công ty ALCII đã vượt 1.633 tỷ đồng so với 10% vốn tự có nhưng NHNo vẫn tiếp tục bảo lãnh cho Công ty ALCII vay vốn tại BHXHVN số tiền 400 tỷ đồng.
Với hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trong như trên, ngày 15/4/2011, Cơ quan CSĐT (C48) - Bộ Công an đã khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can về tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, ra lệnh bắt tạm giam, khám xét người, nơi ở và làm việc đối với: Vũ Quốc Hảo, nguyên Tổng giám đốc; Tôn Quang Việt, Phó phòng cho thuê, Công ty ALCII; Đặng Hăn Hai, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Quang Vinh.
Ngày 22/8/2011, C48 - Bộ Công an đã khởi tố thêm 6 bị can về tội: “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, trong đó có Nguyễn Văn Tài, nguyên Phó Tổng giám đốc, 1 Trưởng phòng, 1 Phó trưởng phòng Công ty ALCII và 2 Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn.
Hiện Cơ quan điều tra tập trung củng cố chứng cứ mở rộng điều tra vụ án.
Tạ Hồ - Nguyễn Thế Bình