Là người luôn trăn trở và mong muốn xây dựng hệ thống Đảng và Nhà nước phải thực sự trong sạch, vững mạnh, nên ngay từ những ngày đầu giữ trọng trách cao nhất của Đảng, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ ra rằng tham nhũng, tiêu cực làm biến  tướng, suy thoái một bộ phận cán bộ, đảng viên, làm cho năng lực và sức chiến đấu của tổ chức đảng sa sút, hạn chế, yếu kém. Nếu không chặn đứng, bài trừ tình trạng tham nhũng, tiêu cực đang diễn ra trong Đảng sẽ dẫn đến nguy cơ làm biến chất Đảng, đe dọa sự sống còn của chế độ. Do đó, phải coi nhiệm vụ PCTNTC là nhiệm vụ “sống còn” bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ. Mặt khác, vấn đề căn cơ trong công tác đấu tranh PCTNTC là phòng ngừa từ sớm, từ xa, mà trọng tâm là chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên để trị tận gốc tham nhũng, tiêu cực.

Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chủ trì Phiên họp thứ 24 của Ban Chỉ đạo

    Từ quan điểm này, đồng chí cố Tổng Bí thư xác định, chống tham nhũng phải chống từ gốc. Cái gốc và nguyên nhân cơ bản, trực tiếp của tình trạng tham nhũng, tiêu cực là sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Đồng chí cố Tổng Bí thư nêu rõ: Tiền bạc, tài sản thì có thể thu hồi được, nhưng “nếu suy thoái về đạo đức, tư tưởng là mất tất cả”⁽¹⁾. Bởi vậy, cuộc đấu tranh PCTNTC phải tập trung vào đấu tranh với căn nguyên, gốc rễ của tham nhũng, tiêu cực, đó là suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên. “Phòng, chống tiêu cực, mà trọng tâm là phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, tức là trị tận gốc của tham nhũng”⁽²⁾.

    Hội nghị giữa nhiệm kỳ khóa VII Đảng ta đã chỉ ra tham nhũng là một trong bốn nguy cơ lớn đe dọa sự sống còn của chế độ ta. Sau khi trở thành tổng Bí thư (năm 2011), nhận thấy sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống chính là những “cục nghẽn mạch”, là “tử huyệt” và có sức công phá khôn lường nền tảng tư tưởng của Đảng, nguy cơ gây tổn hại đến vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu và uy tín của Đảng đối với sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc ở nước ta, đồng chí Nguyễn Phú Trọng là người khởi xướng và “giương cao ngọn cờ”, kiên quyết lãnh đạo, kiên trì chỉ đạo tập trung thực hiện các giải pháp phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, tham nhũng, tiêu cực. Cụ thể là: Sau một năm kể từ ngày được bầu làm người đứng đầu Đảng ta, Đồng chí đã chỉ đạo Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành trung ương Đảng khóa XI (tháng 01/2012) tập trung bàn một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay. tại Hội nghị, Đảng ta đã thống nhất chỉ ra rằng: “Công tác xây dựng Đảng vẫn còn không ít hạn chế, yếu kém, thậm chí có những yếu kém khuyết điểm kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ chậm được khắc phục, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng; nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ”.

    Đặc biệt là, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc,… Nguyên nhân của tình trạng trên được Hội nghị chỉ ra, chủ yếu là do cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, quên đi trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, trước Nhân dân. Việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các nghị quyết, chỉ thị, quy định về xây dựng, chỉnh đốn Đảng ở một số nơi chưa đến nơi, đến chốn, kỷ cương, kỷ luật không nghiêm, nói không đi đôi với làm, hoặc làm chiếu lệ. Tại Hội nghị này, Đảng ta đã đặt ra mục tiêu là tập trung cao độ để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi cho được tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng.

    Phải tạo được sự chuyển biến rõ rệt, khắc phục được những hạn chế, yếu kém trong công tác xây dựng Đảng, nhằm xây dựng Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của đảng viên và nhân dân đối với Đảng. Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, có lúc, có nơi theo chiều hướng xấu hơn, “tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp, xảy ra trên nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành… gây bức xúc trong xã hội và là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước”. Dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Hội nghị trung ương 5 (tháng 5/2012) đã bàn các giải pháp tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCtN, lãng phí. Hội nghị nhận định sâu thêm một bước nữa là không ít cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền và người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị chưa thực hiện tốt trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo công tác PCTN, lãng phí. Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý ở các cấp, các ngành, kể cả cấp trung ương, chưa nêu gương về đạo đức, lối sống, giảm sút sức chiến đấu và thiếu kiên quyết PCTN, lãng phí. Giải pháp quyết liệt được đưa ra tại Hội nghị là đổi mới, nâng cao năng lực của cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo và cơ quan thường trực, tham mưu về công tác PCTN. Ban Chấp hành Trung ương đã quyết  định, ở trung ương, thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về  PCTN trực thuộc Bộ Chính trị, do đồng chí Tổng Bí thư làm trưởng Ban. Ngay sau đó, ngày 28/12/2012, Bộ Chính trị đã quyết định tái lập Ban Nội chính trung ương - cơ quan tham mưu cho Ban Chấp hành Trung ương mà trực tiếp, thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư về chủ trương, chính sách lớn thuộc lĩnh vực nội chính; đồng thời, là Cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo trung ương về PCTN. Ngày 01/02/2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký Quyết định số 162-QĐ/TW thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN. từ đây, công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà trọng tâm là PCTN, chống suy thoái của Đảng và Nhà nước ta bước sang một giai đoạn mới, thể hiện quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, triệt để hơn, quyết liệt, đồng bộ và hiệu quả hơn.

    Sau 4 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng, mặc dù đã có nhiều chuyển biến tích cực “công tác đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đạt được một số kết quả nhất định”. Tuy vậy, “tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn; tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào một số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước”. Muốn đấu tranh chống tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, thì cần phải nhận diện được các biểu hiện, hành vi đó, vì vậy, ngày 30/10/2016, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Nghị quyết đã chỉ rõ 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, thể hiện quan điểm nhất quán của Đảng, “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật”. Đó là một mặt để mỗi cán bộ, đảng viên chiếu theo, nhằm tự soi, tự sửa và chịu trách nhiệm trước tổ chức, mặt khác, các cấp ủy, tổ chức đảng phải quản lý chặt chẽ cán bộ, đảng viên và căn cứ vào đó để nhắc nhở, cảnh tỉnh, răn đe, xử lý nghiêm minh các hành vi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến, “tự chuyển hóa” trên thực tiễn.

    Sau khi Nghị quyết số 04/NQ-TW của Ban Chấp hành trung ương khóa XII được ban hành, các cấp ủy, tổ chức đảng đã lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, quyết liệt, thường xuyên, liên tục, có trọng tâm, trọng điểm, có nhiều bước đột phá quan trọng, tạo sự chuyển biến tích cực. Nhiều cán bộ, đảng viên đã nâng cao nhận thức, trách nhiệm chính trị, nhận diện sâu sắc, đầy đủ hơn các biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình. Việc xử lý các đảng viên suy thoái cũng được tăng cường.  Từ năm 2016-2020, có 25.104 đảng viên bị xử lý kỷ luật vì suy thoái hoặc có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” (chiếm 0,5% tổng số đảng viên), trong đó có 15.101 đảng viên suy thoái về đạo đức, lối sống, chiếm tới 60%(3).

    Tinh thần tiến công, kiên quyết, quyết liệt trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi và xử lý nghiêm minh cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tham nhũng, tiêu cực, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “bất kể người đó là ai”, “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ” thể hiện tính nghiêm minh, kỷ luật, kỷ cương của Đảng, cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.

    Trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng (2016-2021), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã lãnh đạo Đảng ta ban hành nhiều văn bản quan trọng liên quan đến xây dựng, chỉnh đốn Đảng, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu. Điển hình Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; Quy định số 08-QĐi/TW, ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương; Quy định số 214-QĐ/TW, ngày 02/01/2020 của Bộ Chính trị về khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý; Kết luận số 01-KL/TW, ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”;…

    Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII, ngày 25/10/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thay mặt Ban Chấp hành Trung ương Đảng ký ban hành Kết luận số 21-KL/TW về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Kết luận này đã bổ sung nhiều điểm mới quan trọng, trong đó mở rộng phạm vi, không chỉ xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh, mà còn bao gồm cả xây dựng hệ thống chính trị. Phạm vi thực hiện không chỉ đối với tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, mà còn cả các cơ quan nhà nước, những cơ quan thực thi pháp luật, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan có chức năng PCTN, Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội,… Đây là bước tiến rất quan trọng trong quan điểm chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, vì mở rộng phạm vi xây dựng, chỉnh đốn Đảng ra cả hệ thống chính trị chính là thể hiện tập trung nhất của nguyên tắc Đảng lãnh đạo Nhà nước và toàn xã hội.

    Kết luận số 21-KL/TW đã thể hiện rõ tinh thần chỉ đạo của Trung ương: Không chỉ ngăn chặn, đẩy lùi mà phải chủ động tiến công mạnh mẽ, kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm suy thoái, tiêu cực, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Đây là nhận thức mới thể hiện tính đột phá, cấp độ cao hơn, cường độ và mức độ quyết liệt hơn, thái độ xử lý nghiêm khắc hơn. Các biện pháp đưa ra để ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái tập trung vào xây dựng, hoàn thiện các quy định, quy chế nhằm giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương; nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, chú trọng kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm gắn với xử lý trách nhiệm của cán bộ, đảng viên. Kiên quyết xử lý nghiêm những cán bộ, đảng viên có động cơ sai trái, tư tưởng cục bộ, bè phái, “lợi ích nhóm”, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, vi phạm những điều đảng viên không được làm ngay tại cơ sở, chi bộ, không để sự việc kéo dài, vi phạm nhỏ tích tụ thành khuyết điểm, sai phạm lớn. Tăng cường kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, đảng viên.

    Đại hội XIII của Đảng yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Với tinh thần đó, tại Cuộc họp thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN (ngày 18/3/2021), đồng chí Tổng Bí thư, trưởng Ban Chỉ đạo đã kết luận: “Không chỉ đấu tranh PCTN trong lĩnh vực kinh tế, mà quan trọng hơn phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Hai cái này có liên quan đến nhau, sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống thì mới dẫn đến tham nhũng, đây mới là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống”. Nhiều lần Đồng chí khẳng định, nguyên nhân cơ bản, trực tiếp của tham nhũng là do suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tiêu cực là môi trường làm nảy sinh tham nhũng; tham nhũng tác động trở lại làm trầm trọng hơn tình trạng tiêu cực⁽⁴⁾. Do đó, “tiêu cực… cần phải nghiên cứu rất kỹ để làm rõ, nhưng chính là chống suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống”.

    Từ đó, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã lãnh đạo, chỉ đạo ban hành nhiều văn bản để cụ thể hóa quan điểm này. Điển hình là Kết luận số 05-KL/TW, ngày 03/6/2021 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 50-CT/TW của Bộ Chính trị trong công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng yêu cầu tiếp tục kiện toàn, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN.

    Nhằm bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, tập trung, thống nhất và toàn diện của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo đối với công tác PCTNTC trong phạm vi cả nước, ngày 16/9/2021, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Quy định số 32-QĐ/TW về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo trung ương về PCTNTC, thay thế Quy định số 211-QĐ/TW, ngày 25/12/2019 của Bộ Chính trị khóa XII về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN. Quy định này đã bổ sung chức năng của Ban Chỉ đạo là phòng, chống cả tham nhũng và tiêu cực, thay vì chỉ PCTN trước đây. Phạm vi chỉ đạo của Ban Chỉ đạo được nhấn mạnh vào chỉ đạo công tác PCTN, phòng, chống tiêu cực, trọng tâm là suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của các tổ chức trong hệ thống chính trị trong phạm vi cả nước.

    Theo Báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNTC, trong 10 năm (2012-2022) đã xử lý kỷ luật 2.740 tổ chức đảng và hơn 167.700 cán bộ, đảng viên, trong đó có hơn 190 cán bộ diện trung ương quản lý (04 Ủy viên Bộ Chính trị, 36 Ủy viên trung ương, nguyên ủy viên trung ương, hơn 50 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang). Tổng kết về công tác PCTNTC trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng cho thấy, hơn 87 nghìn đảng viên bị kỷ luật⁽⁵⁾, trong đó, vi phạm chủ yếu là nguyên tắc tập trung dân chủ và quy chế làm việc, những điều đảng viên không được làm, tham nhũng, tiêu cực, buông lỏng lãnh đạo, cố ý làm trái. từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến nay, đã thi hành kỷ luật 1.300 tổ chức đảng và hơn 66.000 đảng viên (gấp gần 02 lần về số tổ chức đảng và gần 1,5 lần về số đảng viên bị kỷ luật so cùng kỳ của nhiệm kỳ Đại hội XII), trong đó, có 1.616 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng, 17.848 đảng viên bị kỷ luật do suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, vi phạm những điều đảng viên không được làm, 266 đảng viên bị kỷ luật do vi phạm về kê khai tài sản, thu nhập. Ban Chấp hành trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra trung ương đã xử lý kỷ luật 134 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý⁽⁶⁾ (tăng 23 trường hợp so với cả nhiệm kỳ Đại hội XII).

    Sau khi Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNTC hoạt động một thời gian, thể hiện được tính hiệu quả, đã lãnh đạo, chỉ đạo cuộc đấu tranh PCTNTC đạt nhiều kết quả rõ rệt, lúc này Ban Chỉ đạo Trung ương, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư nhận thấy cần thiết phải thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhiệm vụ phức tạp này; đồng thời trở thành “cánh tay nối dài” của Ban Chỉ đạo Trung ương, phục vụ đắc lực cho hoạt động PCTNTC ở địa phương. tháng 8/2022, tất cả 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh. Điều đáng lưu ý là, ngoài chỉ đạo xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng hoặc có dấu hiệu tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, Ban Chỉ đạo cấp tỉnh còn chỉ đạo xử lý cả những vụ án, vụ việc và hành vi tiêu cực khác ngoài tham nhũng ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, phẩm chất, đạo đức, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức trên địa bàn tỉnh, thành phố. Đây chính là nội dung mới mà Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã giao cho Ban Chỉ đạo Trung ương, các Ban Chỉ đạo cấp tỉnh, bên cạnh xử lý tham nhũng thì phải tập trung xử lý tiêu cực, nhất là xử lý những hành vi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Vì suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên là nguồn gốc, căn nguyên gây ra tham nhũng, tiêu cực. Do đó, chống suy thoái chính là chống tham nhũng, tiêu cực từ gốc. 

    Sau 2 năm đi vào hoạt động, các Ban Chỉ đạo PCTNTC cấp tỉnh đã chỉ đạo phát hiện, điều tra, xử lý dứt điểm nhiều vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, kéo dài và đặc biệt nhiều Ban Chỉ đạo cấp tỉnh đã chỉ đạo kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm minh các tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên vi phạm; thay thế những cán bộ bị kỷ luật, năng lực hạn chế, uy tín thấp. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2024, các địa phương trong cả nước⁽⁷⁾ đã xem xét cho thôi chức vụ đảng, bố trí công tác khác, miễn nhiệm chức vụ đối với 168 trường hợp cán bộ sau khi bị kỷ luật, năng lực hạn chế, uy tín thấp. Kết quả này cho thấy, các địa phương đã nhận diện rõ và đấu tranh quyết liệt, hiệu quả với các hành vi tham nhũng, tiêu cực, điển hình là các biểu hiện, hành vi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”. 

    Như vậy, yêu cầu PCTNTC của Đảng ta, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong tình hình mới là phải gắn PCTNTC với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ: trước đây, hành vi cần đấu tranh là PCTN thì nay đã mở rộng ra đấu tranh PCTNTC, trong đó chú trọng phòng, chống (nguyên nhân của tham nhũng) là sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. “trọng tâm là phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, coi đây là gốc của mọi vấn đề”⁽⁸⁾.

    Thực tế thời gian qua cho thấy, đằng sau những vụ việc, vụ án tham nhũng, tiêu cực, nhất là những vụ án đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, kéo dài đều có bóng dáng của một số cán bộ, công chức làm ngơ, dung túng, tiếp tay, bao che, đồng phạm, thậm chí là chủ mưu. Do đó, Tổng Bí thư cho rằng, phải đặc biệt quan tâm, chú trọng công tác cán bộ; gắn PCTNTC với xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhất là phải đánh giá, lựa chọn, bố trí đúng cán bộ, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý; tăng cường quản lý, giáo dục, phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Tổng Bí thư nhiều lần yêu cầu, mọi cán bộ, đảng viên phải luôn luôn tự soi, tự sửa, giữ gìn phẩm chất đạo đức, đừng vướng vào những chuyện tiêu cực, bất luận hoàn cảnh nào cũng không động lòng tham, không ham hố vật chất, quyền lực; danh dự mới là điều thiêng liêng cao quý nhất, tiền bạc lắm làm gì, chết có mang theo được đâu. Nếu ai chẳng may đã “nhúng chàm” thì cần tự giác báo cáo với tổ chức, chủ động khắc phục hậu quả gây ra để được khoan hồng. 

    Có thể nói, chưa bao giờ chúng ta xử lý nghiêm khắc nhiều cán bộ, kể cả cán bộ cấp cao sai phạm như vừa qua. Theo Tổng Bí thư, “đây là điều không ai mong muốn, thậm chí rất đau xót, rất đau lòng; nhưng vì sự nghiệp chung, vì sự nghiêm minh của kỷ luật Đảng, thượng tôn pháp luật của Nhà nước, sự trong sạch, vững mạnh, uy tín của Đảng và ý nguyện của nhân dân, “chúng ta phải làm, kiên quyết làm, làm quyết liệt, mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới”. Đây cũng là kết quả của việc thực hiện chủ trương bố trí công tác đối với cán bộ sau khi bị kỷ luật, năng lực hạn chế, uy tín giảm sút mà không chờ hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm; cũng là quy định mở đường để cán bộ bị kỷ luật, hạn chế năng lực, uy tín giảm sút dễ dàng nói lời từ chức, rút lui trong danh dự và giúp công tác cán bộ trở nên tròn khâu “có vào, có ra, có lên, có xuống” như quyết tâm chính trị của Đảng nhiều nhiệm kỳ qua. từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến Hội nghị giữa nhiệm kỳ Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã xem xét cho thôi giữ chức vụ, cho nghỉ công tác, nghỉ hưu, bố trí công tác khác đối với 14 cán bộ diện trung ương quản lý. Một số trường hợp như:

    - Ông Huỳnh Tấn Việt, từng là Ủy viên Trung ương Đảng khóa XIII, Bí thư Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương, nguyên Bí thư tỉnh ủy, nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Phú Yên. Bộ Chính trị đã kỷ luật ông Huỳnh tấn Việt bằng hình thức cảnh cáo vì những sai phạm trong quá trình công tác. Tại Hội nghị trung ương 6 khóa XIII (ngày 03/10/2022), Ban Chấp hành Trung ương Đảng biểu quyết, thống nhất để ông Huỳnh tấn Việt thôi tham gia Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

    - Ông Trần Hữu Thế, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên, nhiệm kỳ 2021-2026, bị thủ tướng Chính phủ thi hành kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo do đã có những vi phạm, khuyết điểm trong công tác và Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật về Đảng. Ngày 01/11/2022, HĐND tỉnh Phú Yên miễn nhiệm chức vụ Chủ tịch UBND tỉnh đối với ông Trần Hữu Thế. Ngày 24/02/2023, Ban thường vụ
tỉnh ủy Phú Yên điều động, phân công, chỉ định ông Trần Hữu Thế, Ủy viên Ban thường vụ tỉnh ủy tham gia Ban Chấp hành, Ban thường vụ Đảng ủy Khối Cơ quan, doanh nghiệp tỉnh, giữ chức Bí thư Đảng ủy Khối Cơ quan, doanh nghiệp tỉnh nhiệm kỳ 2020-2025, kể từ ngày 27/02/2023.

    Ngoài ra, một số đồng chí cán bộ cấp chiến lược bị xử lý kỷ luật hoặc xin thôi giữ các chức vụ trong Đảng, bộ máy nhà nước do có vi phạm. Điều này cũng xuất phát từ quan điểm phòng ngừa là chính, là cơ bản, lâu dài; phát hiện, xử lý là quan trọng, đột phá. Việc phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên chính là chỉ đạo nhất quán xuất phát từ quan điểm của cố Tổng Bí thư khi cho rằng, phải phòng ngừa, phát hiện từ sớm, xử lý từ đầu, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn; có bệnh phải chữa ngay, không nuôi ung thành họa; phải cắt bỏ một vài cành cây sâu mọt để cứu cả cái cây như Bác Hồ đã dạy. Mục đích lớn nhất của cuộc đấu tranh là để xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân, chứ không phải cốt để kỷ luật nhiều người, khởi tố nhiều người. Quan điểm chỉ đạo ấy đã làm nên hiệu quả và sức thuyết phục của cuộc đấu tranh PCTNTC, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. 

    Có thể nói rằng, trong giai đoạn hiện nay, phòng, chống suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, tham nhũng, tiêu cực đang là một thử thách bản lĩnh chính trị, tính tiên phong của Đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo xử lý các vấn đề thực tiễn trong toàn hệ thống chính trị. Đây chính là cuộc đấu tranh cực kỳ gay go trong nội bộ Đảng và nó sẽ tác động mạnh mẽ đến kết quả của cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí trong toàn xã hội. Tuy nhiên, nhìn lại kết quả PCtNtC hơn 10 năm qua cho thấy, chưa bao giờ công tác PCTNTC của chúng ta lại được lãnh đạo, chỉ đạo ráo riết, quyết liệt, hiệu quả như thời gian vừa qua, đạt nhiều kết quả rất quan trọng, toàn diện, cả ở Trung ương và địa phương.  

    Những bài học kinh nghiệm mà cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đúc kết là vô cùng quý báu và là cơ sở quan trọng để chúng ta tiếp tục vận dụng, phát huy, giúp chúng ta có thêm quyết tâm, bản lĩnh và niềm tin để thực hiện thắng lợi cuộc đấu tranh PCTNTC trong thời gian tới. Và theo như lời của đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương: “Sự gương mẫu, quyết liệt, kiên trì, kiên quyết, không ngừng, không nghỉ, nói đi đôi với làm và làm đi đôi với nói của đồng chí Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNTC là chỗ dựa vững chắc, là sự bảo đảm về mặt chính trị, tạo nên động lực to lớn, do đó, đây là nhân tố hàng đầu quyết định thành công trong cuộc đấu tranh PCTN của chúng ta thời gian vừa qua”. Hoặc nói như tiến sĩ Tilottama Mukherjee, Chuyên gia nghiên cứu Khoa học chính trị, Đại học Syamaprasad, Ấn Độ: “Khi ông thực hiện chiến dịch chống tham nhũng được gọi là “đốt lò”, thì bản thân ông phải mang giá trị của một thỏi vàng mười”.