Quốc hội thảo luận về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992

Ngày 3-6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIII, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Hội trường về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

* Tán thành tiếp tục quy định tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Thảo luận Điều 1, đa số ý kiến của các đại biểu Quốc hội đề nghị tiếp tục quy định tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Các ý kiến phân tích: Tên gọi này ra đời trong bối cảnh nước ta vừa hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, thống nhất đất nước, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, khẳng định rõ con đường, mục tiêu xây dựng chế độ XHCN của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Tên gọi này đã được sử dụng ổn định từ tháng 7 năm 1976 đến nay, chính thức ghi nhận trong Hiến pháp năm 1980 và Hiến pháp năm 1992. Việc giữ nguyên tên nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhằm tiếp tục khẳng định mục tiêu, con đường xây dựng và phát triển đất nước lên chủ nghĩa xã hội.

Thể hiện sự nhất trí với giải trình, tiếp thu, chỉnh lý của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp, đại biểu Trần Văn Tư (Đồng Nai) đánh giá tên nước như dự thảo không phải là sự lựa chọn ngẫu nhiên mà là sự lựa chọn của thời khắc lịch sử sau khi kết thúc quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc. Đại biểu nhấn mạnh: qua 37 năm, tên nước CHXHCN Việt Nam vẫn bảo đảm đường hướng của Đảng, bảo đảm chế độ dân chủ của nhân dân.

Tán thành với lập luận của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 về việc giữ tên nước như hiện nay, đại biểu Nguyễn Văn Tuyết (Bà Rịa - Vũng Tàu) phân tích nếu thay đổi tại thời điểm này sẽ dẫn đến hệ quả không có lợi, phát sinh nhiều thủ tục hành chính gây tốn kém, phức tạp… Hơn nữa theo đại biểu, tên gọi hiện nay qua 37 năm đã trở nên quen thuộc với nhân dân và bạn bè quốc tế.

* Quy định về tính chất và các thành phần kinh tế là nội dung quan trọng của Hiến pháp

Nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận đã tập trung phân tích quy định tại Điều 54 về các thành phần kinh tế. Các đại biểu đều cho rằng quy định về tính chất của nền kinh tế và các thành phần kinh tế là nội dung quan trọng của Hiến pháp. Việc xác định tính chất nền kinh tế đóng vai trò quan trọng và có tính quyết định đối với định hướng phát triển Nhà nước XHCN ở nước ta.

Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội 3 phương án tại khoản 1 Điều 54. Theo đó phương án 1 : Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tập thể không ngừng được củng cố và phát triển, kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế tư nhân là một trong những động lực của nền kinh tế. Kinh tế đầu tư nước ngoài được khuyến khích phát triển. Phương án 2: Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Phương án 3: Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế.

Qua phân tích, vẫn còn những quan điểm lựa chọn các phương án khác nhau. Tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng nên lựa chọn theo phương án 3. Đại biểu Lê Văn Tân (Hà Nam) cho rằng không nhất thiết kể tên các thành phần kinh tế vì có thể kể thiếu hoặc thừa. Theo đại biểu, phương án 3 đảm bảo các thành phần kinh tế bình đẳng như nhau, không có sự phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế, đảm bảo tính khái quát của Hiến pháp … Cùng quan điểm lựa chọn phương án 3, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Bình Dương) phân tích nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN với nhiều hình thức sở hữu và nhiều thành phần kinh tế. Quy định như phương án 3 là phù hợp với Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, các thành phần kinh tế đều là thành phần cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương Phạm Trọng Nhân phát biểu ý kiến

Các đại biểu cho rằng tính chất định hướng XHCN của nền kinh tế Việt Nam bảo đảm mọi thành viên trong xã hội sẽ được hưởng thụ một cách công bằng hơn và tốt hơn các giá trị cũng như lợi ích của sự phát triển kinh tế. Định hướng XHCN của nền kinh tế sẽ tạo tiền đề cho việc khắc phục những hậu quả, khiếm khuyết của kinh tế thị trường cũng như những tác động tiêu cực trong quá trình xây dựng, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế của nước ta.

* Lựa chọn mô hình chính quyền địa phương

Nhiều ý kiến cho rằng mô hình chính quyền địa phương ở nước ta hiện nay đang đứng trước thực tế cần đổi mới để phù hợp với tình hình mới, trình độ phát triển của đất nước. Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội 2 phương án về mô hình chính quyền địa phương. Phương án 1: Giữ quy định về đơn vị hành chính và quy định khái quát về việc tổ chức chính quyền địa phương. Theo phương án này, Chương IX gồm 2 điều, một điều quy định về đơn vị hành chính, một điều quy định về việc thành lập, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương do luật định. Phương án 2: Giữ quy định về đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương như Hiến pháp hiện hành.

Phân tích và lựa chọn phương án 1 của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp, đại biểu Lê Văn Tân (Hà Nam) cho rằng, mô hình chính quyền địa phương như hiện nay còn nhiều bất cập. Nhiều nhiệm vụ của nhà nước từ Trung ương, tỉnh, huyện đều dồn về chính quyền cơ sở, trong khi tổ chức bộ máy chính quyền cấp xã rất nhỏ, số lượng ít, chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu; điều kiện làm việc khó khăn, kinh phí hoạt động ít… Đại biểu đánh giá hoạt động của HĐNĐ nhiều nơi còn nhiều hạn chế trong khi việc thí điểm không tổ chức HĐNĐ chưa được tổng kết… Do vậy, Hiến pháp sửa đổi chưa cần cụ thể hóa những nội dung như phương án 1.

Không cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Văn Tuyết (Bà Rịa- Vũng Tàu) cho rằng nên lựa chọn phương án 2 giữ nguyên quy định đơn vị hành chính và chính quyền địa phương như Hiến pháp hiện hành là phù hợp. Cũng cùng quan điểm này, đại biểu Phạm Đức Châu (Quảng Trị) lập luận theo dự thảo phương án 1 chỉ có một điểm quy định chính quyền địa phương, quy định ngắn gọn việc thành lập, chức năng, nhiệm vụ … của chính quyền địa phương phù hợp với từng đơn vị hành chính và phân cấp quản lý. Theo đại biểu đây là phương án Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp đưa ra khi chưa tổng kết, đánh giá việc thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND ở quận, huyện, phường có thành công hay không. Đại biểu cho rằng những nội dung như tên gọi, địa vị pháp lý, cách thức thành lập, chức năng cơ bản phải do hiến định, nhiệm vụ quyền hạn cụ thể mới do luật định.

Đại biểu Phạm Đức Châu (Quảng Trị)

* Lời nói đầu cần ngắn gọn và cô đọng

Thảo luận về Lời nói đầu, các ý kiến của đại biểu Quốc hội đều đánh giá: Lời nói đầu là một bộ phận quan trọng của mỗi bản Hiến pháp. Tuy nhiên, cách thể hiện, mức độ và liều lượng sự kiện lịch sử đưa vào phần này cần được cân nhắc kỹ, đảm bảo tính hợp lý. Trên cơ sở kế thừa nội dung cơ bản của Hiến pháp năm 1992, Lời nói đầu trong Dự thảo đã được chỉnh lý theo hướng ngắn gọn và súc tích hơn, khái quát truyền thống lịch sử vẻ vang của dân tộc, sự ra đời của Đảng và Nhà nước gắn với quá trình xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, xác định rõ mục tiêu, chủ thể xây dựng, thi hành và bảo vệ Hiến pháp.

Đại biểu Trịnh Ngọc Phương (Tây Ninh) có quan điểm: Lời nói đầu cần được thể hiện theo hướng khái quát, cô đọng, theo kịp truyền thống lịch sử dân tộc, lịch sử lập hiến của đất nước, thể hiện mạnh mẽ ý nguyện của nhân dân trong việc sửa đổi Hiến pháp. Vì vậy, nên viết gọn, nội dung chỉ nên đề cập Hiến pháp là gì; vị trí, vai trò sứ mệnh lịch sử của Hiến pháp. Giọng văn của Lời nói đầu nên theo các bản tuyên ngôn để Hiến pháp thể hiện tính thiêng liêng.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh Trịnh Ngọc Phương phát biểu ý kiến

* Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội

Thảo luận về Điều 4, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành cần khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, bổ sung quy định Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Vì vậy, cần kế thừa quy định tại Điều 4 của Hiến pháp hiện hành, khẳng định tính lịch sử, tính tất yếu khách quan về sự lãnh đạo của Đảng đối với quá trình cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nước ta.

Nhiều ý kiến tán thành với nội dung Điều 4 như Dự thảo đã công bố vì đã thể hiện một cách đầy đủ các nội dung và tinh thần của Cương lĩnh, Điều lệ Đảng về bản chất giai cấp, nền tảng tư tưởng của Đảng.

Đại biểu Lê Văn Lai (Quảng Nam) dẫn chứng, tuyệt đại đa số ý kiến của cử tri Quảng Nam khẳng định sự cần thiết phải quy định vai trò lãnh đạo của Đảng trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Đây là sự thừa nhận, là sứ mệnh lịch sử của Đảng trong suốt thời gian qua. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần phải quy định rõ hơn nữa về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với xã hội.

Khẳng định sự cần thiết quy định về vai trò lãnh đạo của Đảng trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp, đại biểu Huỳnh Tuấn Dương (Hải Dương) nêu rõ đây là quyền thiêng liêng và bất khả xâm phạm của dân tộc Việt Nam; là sự lựa chọn lịch sử được nhân dân thừa nhận, là sự ủy quyền, tín nhiệm của nhân dân đối với Đảng. Hơn nữa, theo đại biểu, quy định này còn phù hợp với truyền thống lập hiến và công ước quốc tế.

Đại biểu Danh Út (Kiên Giang) khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong Hiến pháp là đúng đắn và phù hợp với đặc điểm của đất nước ta; thể hiện rõ Đảng được giao trọng trách lãnh đạo đất nước, lãnh đạo xã hội, Đảng chịu trách nhiệm trước nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân.

* Đánh giá cao việc ghi nhận các quyền con người trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp

Thảo luận Chương 2, về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, nhiều ý kiến đánh giá cao việc ghi nhận các quyền con người trong Dự thảo đã bao quát hầu hết các quyền cơ bản về dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của con người theo các điều ước quốc tế mà nước ta là thành viên. Một số ý kiến đánh giá Dự thảo đã tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp năm 1992. Đồng thời, Dự thảo cũng đã bổ sung một số quyền mới.

Đại biểu Huỳnh Tuấn Dương đánh giá, Chương II đã khắc phục được nhiều hạn chế về kỹ thuật lập hiến; cân bằng được cấu trúc giữa các nhóm quyền lực; có sự sửa đổi tư duy về chủ thể quyền lực, thể hiện được bản chất của Hiến pháp là văn bản gốc giữa nhà nước và người dân nhằm thiết lập cơ chế kìm chế quyền lực nhà nước thông qua việc chế định quyền con người và quyền công dân.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Nam Định Vũ Xuân Trường

Đại biểu Vũ Xuân Trường (Nam Định) thể hiện sự nhất trí cao với việc dự thảo đã bổ sung thêm một nội dung rất quan trọng tại Điều 22 quy định về quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Theo đó không ai bị bắt nếu không có quyết định của Tòa án nhân dân, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân trừ trường hợp phạm tội quả tang”, việc bắt, giam giữ người do luật định…. Đại biểu nhấn mạnh nội dung này đã khẳng định sự tôn trọng của pháp luật đối với quyền tự do của con người. Để chặt chẽ hơn nữa, đại biểu đề nghị bổ sung thêm trường hợp bắt người trong trường hợp khẩn cấp thì cần bắt giữ ngay không cần quyết định phê chuẩn của Viện Kiểm sát, bởi khi phát hiện 1 người phạm tội quả tang, đang thực hiện hành vi phạm tội hoặc đã phạm tội nhưng đang tiêu hủy tẩu tán tang vật, đang bỏ trốn nêu không được ngăn chặn, bắt giữ kịp thời thì tội phạm sẽ tẩu thoát hoặc phi tang tang vật… Tuy nhiên đại biểu đề nghị sau khi bắt trong phạm vi sau 24 giờ, Viện kiểm sát phải có quyết định phê chuẩn.

Cũng tại phiên thảo luận ngày 3-6, các đại biểu Quốc hội đã cho ý kiến về nhiều nội dung quan trọng của dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992: Chương V về Quốc hội; Chương VI về Chủ tịch nước; Chương III về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường; kỹ thuật lập hiến…

Theo Chương trình ngày 4-6, các đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận cả ngày tại Hội trường về dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

(Theo TTXVN)