Điểm mới cơ bản của Bộ luật Dân sự

    Ngày 01-01-2017, Bộ luật Dân sự năm 2015 chính thức có hiệu lực thi hành. Bộ luật được thiết kế để thực sự trở thành luật chung của hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ dân sự; ghi nhận và bảo vệ tốt hơn các quyền của cá nhân, pháp nhân trong giao dịch dân sự; góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phục vụ hội nhập quốc tế, ổn định môi trường pháp lý cho sự phát triển kinh tế - xã hội sau khi Hiến pháp năm 2013 được ban hành. 

 

    Bộ luật Dân sự có 6 phần, 27 chương, 689 điều, đã thể hiện rất nhiều nội dung mới và sự đột phá trong tư duy pháp lý, tạo lập cơ chế pháp lý đồng bộ, thống nhất về điều chỉnh quan hệ dân sự, địa vị pháp lý, chuẩn mực pháp lý về cách ứng xử của cá nhân, pháp nhân trong đời sống dân sự; ghi nhận, bảo vệ tốt hơn các quyền, nghĩa vụ về nhân thân, tài sản của người dân. 

Quốc hội khóa XIII thông qua Bộ luật Dân sự sửa đổi

    Một điểm nhấn quan trọng, Bộ luật Dân sự 2015 đã sửa đổi, bổ sung nhiều quy định của Bộ luật 2005 để cụ thể hóa Hiến pháp 2013 về xây dựng, hoàn thiện hơn các cơ chế pháp lý công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong lĩnh vực dân sự. Cụ thể, Bộ luật quy định Tòa án không được từ chối giải quyết vụ việc dân sự với lý do chưa có điều luật để áp dụng. Tòa án chỉ được áp dụng thời hiệu khi giải quyết vụ việc dân sự trong trường hợp một bên hoặc các bên quan hệ dân sự có yêu cầu; hoàn thiện các chế định về năng lực hành vi dân sự, giám hộ và đại diện để tạo cơ chế pháp lý bảo vệ tốt hơn quyền dân sự của người chưa thành niên, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người mất năng lực hành vi dân sự, giúp họ được bình đẳng với chủ thể khác trong quan hệ dân sự. Các quy định quyền nhân thân của cá nhân, nhất là trong tôn trọng, công nhận và bảo vệ quyền về họ tên, dân tộc, quốc tịch, hình ảnh, tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và uy tín; quy định cá nhân được chuyển đổi giới tính được ghi nhận trong Bộ luật 2015. 

 

    Bộ luật cũng hoàn thiện các chế định về chủ thể quan hệ pháp luật dân sự, tài sản và quyền sở hữu, nghĩa vụ và hợp đồng, pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố ngước ngoài để góp phần thể chế hóa các nghị quyết của Đảng, Hiến pháp năm 2013. Theo đó, chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự gồm: cá nhân, pháp nhân; Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, cơ quan nhà nước ở Trung ương, địa phương bình đẳng với chủ thể khác khi tham gia quan hệ dân sự và chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự. Trường hợp hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự thì các thành viên là chủ thể tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự hoặc ủy quyền cho người đại diện tham gia xác lập, thực hiện giao dịch dân sự. 

 

    Bộ luật đã có các quy định để hoàn thiện chế định tài sản và quyền sở hữu để bảo đảm tính bao quát, minh bạch trong quy định của pháp luật, huy động và khai thác được hết các nguồn lực vật chất trong xã hội; hoàn thiện các chế định về giao dịch, nghĩa vụ và hợp đồng để tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy sự phát triển của sản xuất, kinh doanh, sự thông thoáng, ổn định trong giao lưu dân sự; bảo vệ được quyền, lợi ích hợp pháp của bên yếu thế, bên thiện chí, ngay tình; hạn chế tối đa sự can thiệp của cơ quan công quyền vào các quan hệ dân sự. 

 

    Các hoạt động để triển khai thi hành, đưa Bộ luật Dân sự vào cuộc sống từ ngày 01-01-2017 đã được Bộ Tư pháp, các Sở Tư pháp nhiều địa phương tích cực chuẩn bị trong thời gian vừa qua. 

 

    Để triển khai thi hành Bộ luật Dân sự kịp thời, thống nhất và hiệu quả, ngay từ tháng 2-2016, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định Ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Bộ luật Dân sự. Trong đó xác định cụ thể các nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm cũng như cơ chế phối hợp của các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp và cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức triển khai thi hành Bộ luật Dân sự, bảo đảm tính kịp thời, đồng bộ, thống nhất và hiệu quả; xác định cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các Bộ, cơ quan ngang Bộ với Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận trong việc triển khai thi hành Bộ luật Dân sự trên phạm vi cả nước. Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng có Quyết định số 276 ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Bộ luật Dân sự. 

 

    Cùng với việc tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc quán triệt thi hành Bộ luật Dân sự; tọa đàm giới thiệu Bộ luật Dân sự 2015 do Bộ Tư pháp tổ chức, các địa phương cũng đã ban hành kế hoạch cụ thể để triển khai thi hành Bộ luật Dân sự. 

 

    Bộ Luật Dân sự 2015 là một trong những đạo luật quan trọng, rường cột của hệ thống pháp luật Việt Nam với nhiều quy định mới, lần đầu tiên được thiết lập. Do vậy, một số văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có liên quan sẽ vẫn còn những quy định chưa bảo đảm tương thích, đồng bộ, thống nhất hoặc còn có khoảng trống pháp lý trong điều chỉnh các quan hệ dân sự theo tinh thần mới của Bộ luật Dân sự 2015. Tới đây, Chính phủ và các bộ, ngành cần rà soát để sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản pháp luật, để bảo đảm các quy định tiến bộ của Bộ luật Dân sự được thực thi trong thực tiễn.